Polki w cieniu gilotyny
Strona w języku polskim nt. projektu Ewy Marii Slaskiej i Anny Krenz, zorganizowanego w Berlinie od grudnia 2023 roku do czerwca 2024 roku. Współpraca: Agnieszka Glapa, Konrad Kozaczek, Marzena Zajączkowska
Brakująca połowa historii – cz. 2. Kobiety w cieniu gilotyny. Polki stracone w więzieniu Plötzensee w Berlinie
Projekt "Brakująca połowa historii" jest próbą uzupełnienia historii polsko-niemieckiej poprzez przypomnienie kobiet* - zapomnianych bohaterek wymazanych z kart historii, Polek, które od ponad 100 lat walczyły o swoje prawa razem z kobietami* w Niemczech, były konspiratorkami podczas wojny i jej ofiarami. Niektóre z nich działały lub zmarły w Berlinie.
W roku 2022 poświęciłyśmy nasz projekt na ten temat Irenie Bobowskiej, poetce, artystce, założycielce gazety podziemnej – bojowniczce i konspiratorce, która w wieku 22 lat została skazana i zamordowana przez hitlerowców w Berlinie. Dla nas była ona symbolem kobiet*, które zostały zamordowane, umęczone lub wygnane w czasie wojny, a potem wygnane w niepamięć przez potomnych. Im właśnie, polskim konspiratorkom, straconym podczas wojny w Berlinie w miejscu straceń Plötzensee, poświęcamy drugą część naszego projektu, który realizować będziemy dzięki wsparciu Fundacji Pamięć, Odpowiedzialność, Przyszłość / Stiftung Erinnerung, Verantwortung und Zukunft na przełomie lat 2023/2024.
Projekt "Brakująca połowa historii. cz. 1. Irena Bobowska i cz. 2. Polki stracone w Plötzensee" to kontynuacja serii działań kolektywu Dziewuchy Berlin, dotyczących historii kobiet i miejsc pamięci w Berlinie.
Projekt obecny, podobnie jak poprzednie, ma na celu zainteresowanie historią młodego pokolenia, które porusza się w wirtualnym świecie i mediach społecznościowych. Poprzez popkulturowe i intersekcjonalne podejście chcemy pokazać, jak historia, archiwistyka i dziedzictwo kulturowe mogą być żywe i dostępne dla wszystkich, niezależnie od wieku, narodowości, niepełnosprawności czy płci.
Projekt skierowany jest do niemieckiej i polskiej publiczności i jest naszym wkładem do polsko-niemieckiej i polskiej debaty o historii w odniesieniu do teraźniejszości. Jak wiele możemy się nauczyć z historii i jak o niej rozmawiać? Kim były te kobiety, Polki, które walczyły o wolność? Jak możemy zachować pamięć o zapomnianych bohaterkach? W jaki sposób wspólne debaty historyczne i sztuka mogą przyczynić się do głębszego zrozumienia i pozwolą uniknąć powtórzenia historii?
W naszych działaniach często mówimy o zapomnianych kobietach*, anonimowych bohaterkach, ponieważ w naszej kulturze historię piszą zwycięzcy - mężczyźni. Zapisana historia opiera się na ciągu wojen, konfliktów, przemocy, w których dominują bohaterowie - generałowie, wodzowie, żołnierze, papieże. Stawia się im pomniki, pisze o nich.
Od wielu lat w Berlinie toczy się dyskusja na temat miejsc pamięci i ewentualnej lokalizacji pomnika polskich ofiar narodowego socjalizmu. Debata była długa, toczyła się wśród ludzi na różnych stanowiskach, wśród polityków, w Bundestagu. Kobiety* nie umocowane w urzędowym systemie pamięci, reprezentantki oddolnych projektów na ten temat, nie brały udziału w debacie i nie zostały zaproszone do realizacji planów urzędników i instytucji.
Nasz oddolny projekt jest formą społecznego dialogu obywatelskiego na temat miejsc pamięci w Berlinie w kontekście kobiet* i z perspektywy kobiet*.
Opis działań projektowych
Z 2500 osób, które zostały w czasie wojny stracone gilotyną lub na szubienicy w miejscu kaźni Plötzensee, było ponad 40 Polek i co najmniej jedna Niemka, Wilhelmina Günther, skazana za działalność konspiracyjną w AK, czyli polskim podziemiu.
Tu znajduje się lista Polek straconych podczas wojny w więzieniu Plötzensee.
Konkretnym celem projektu jest wygenerowanie w POLKOPEDII osobnych stron na ich temat.
Projekt składa się z trzech warsztatów, podczas których uczestnicy stworzą karty upamiętniające Polki stracone w Plötzensee. Podczas pracy wykorzystamy materiały archiwalne, ale stworzymy też własne – prace plastyczne, piosenki, refleksje, wystąpienia parateatralne, wiersze i wiele innych form twórczej konfrontacji współczesnego człowieka z przeszłością.
O wielu tych osobach nie wiemy dziś nic, albo tylko coś niekompletnego i błędnego. Nawet ich nazwiska są często błędnie zapisane. Chcemy o nich pamiętać i upublicznić ich losy. Nie chcemy robić tego same, ale chcemy wybrać grupę badaczy, przeszkolić ich i zachęcić do samodzielnej pracy na tym polu.
Pierwsze warsztaty odbyły się 2 grudnia 2023 roku, następne 20 stycznia i 24 lutego 2024 roku, zawsze w NGO Regenbogenfabrik w Berlinie.
Po zakończeniu prac, również w Regenbogenfabrik, odbyła się prezentacja dokonań projektu i została wydana broszura na ten temat.
Informacje o projekcie
Pisząc „kobiety*“ mamy na myśli współczesne rozumienie tego terminu, czyli KLINT, kobiety, lesbijki, osoby niebinarne i trans, natomiast w omawianym przez nas spektrum czasowym i wśród kobiet, którymi się tym razem zajmujemy, nie było osób identyfikujących się inaczej, używamy więc słowa „kobiety” w tradycyjnym znaczeniu, bo tak one same siebie określały.
Materiały po niemiecku
Pocztówka
***
Autorkami projektu są
Ewa Maria Slaska
Urodzona w 1949 roku w Sopocie, polska pisarka, dziennikarka, blogerka i menadżerka projektów, mieszka od 1985 roku w Berlinie.
Anna Krenz
Urodzona w 1976 roku w Poznaniu, polska artystka, redaktorka i ARTywistka. Studiowała architekturę na Politechnice Poznańskiej, a następnie Environment & Sustainable Design w Architectural Association w Londynie.
Od 2003 roku mieszka w Berlinie.
